De Vlaamse overheid wil mensen helpen om gezond te blijven. Dat doet ze samen met verschillende partners. Gezondheid bevorderen gebeurt op verschillende manieren:
- gezond eten
- voldoende bewegen
- niet roken
- matig zijn met alcohol
- leven in een gezonde omgeving
- vaccinaties krijgen
Als je gezond leeft, heb je minder kans om ziek te worden. Je voelt je vaak ook beter in je vel.
De Vlaamse overheid werkt ook aan een gezonde leefomgeving, bijvoorbeeld door initiatieven rond schone lucht of minder lawaai. Daarnaast organiseert ze een sterk vaccinatiebeleid.
Soms is gezond leven niet genoeg om een ziekte te voorkomen. Dan is het belangrijk om een ziekte vroeg op te sporen, nog voor je klachten hebt. Dat gebeurt via bevolkingsonderzoeken.
Wat is een bevolkingsonderzoek?
Een bevolkingsonderzoek is een gratis en vrijwillige test voor een groep mensen met dezelfde kenmerken, zoals leeftijd of geslacht. Er wordt gezocht naar:
- een ziekte (zoals borstkanker)
- een voorstadium van een ziekte (zoals darmpoliepen)
- een risico op ziekte (zoals een ongezonde leefstijl)
Je neemt deel aan een bevolkingsonderzoek als je geen klachten hebt. Het doel is om ziekten of risico’s op tijd te ontdekken. Zo is de kans op genezing groter, en kunnen ernstige problemen vaak worden voorkomen.
De Vlaamse overheid biedt op dit moment vier bevolkingsonderzoeken aan. Deze zijn beschikbaar voor iedereen in Vlaanderen en worden op dezelfde manier georganiseerd. Elk onderzoek voldoet aan strenge kwaliteitseisen. De resultaten worden goed opgevolgd en geëvalueerd.
Bevolkingsonderzoek Borstkanker
De Vlaamse overheid nodigt vrouwen van 50 tot en met 69 jaar uit om elke twee jaar een gratis screeningsmammografie te laten nemen. Dit onderzoek kan afwijkingen in de borst vroeg opsporen, nog voordat je zelf iets merkt.
Waarom is dit onderzoek belangrijk?
Borstkanker komt vaak voor. In Vlaanderen krijgen elk jaar ongeveer 6.000 vrouwen de diagnose. Het is de meest voorkomende kanker bij vrouwen.
Drie op de vier vrouwen met borstkanker zijn ouder dan 50. En ongeveer één op de vijf vrouwen overlijdt uiteindelijk aan de ziekte.
Door borstkanker vroeg te ontdekken:
- is de kans op genezing groter
- zijn zware behandelingen soms niet nodig
- kunnen complicaties worden voorkomen
Daarom organiseert de Vlaamse overheid dit bevolkingsonderzoek.
Hoe werkt het?
Je ontvangt om de twee jaar een uitnodigingsbrief van het Centrum voor Kankeropsporing (CvKO). Als je de uitnodiging ontvangt, maak je een afspraak bij een mammografische eenheid.
Neem mee naar je afspraak:
- je uitnodigingsbrief of een voorschrift van je arts
- je identiteitskaart
Praktische tips
- Gebruik op de dag van het onderzoek geen deodorant, bodylotion of talkpoeder. Die producten kunnen het beeld op de foto verstoren.
- Gebruik je zinkzalf op je borsten? Stop daar dan 2 tot 3 weken op voorhand mee.
- Draag bovenkledij die je makkelijk kunt uitdoen.
- In het onderzoeksteam werken vrouwen én mannen. Wil je liever door een vrouw geholpen worden? Zeg dit gerust.
- Het hele onderzoek duurt ongeveer 30 minuten, inclusief het omkleden.
Wil je zien hoe het onderzoek verloopt? Bekijk het filmpje op Verloop onderzoek | Borstkanker. Daar zie je stap voor stap wat je kunt verwachten.
Bevolkingsonderzoek Dikkedarmkanker
Alle mannen en vrouwen van 50 tot en met 74 jaar ontvangen om de twee jaar een uitnodiging van het Centrum voor Kankeropsporing (CvKO) om een gratis stoelgangtest te doen.
Met deze test kunnen afwijkingen in de dikke darm vroeg worden opgespoord, vaak nog voordat je klachten hebt.
Waarom is dit onderzoek belangrijk?
Dikkedarmkanker ontwikkelt zich langzaam. Vaak begint het met poliepen: kleine gezwelletjes in de darmwand die op termijn kwaadaardig kunnen worden. Het duurt gemiddeld 10 jaar voor een poliep verandert in kanker. Als je er op tijd bij bent, kunnen poliepen worden verwijderd vóór ze gevaarlijk worden.
Dikkedarmkanker geeft in het begin meestal geen klachten. Daarom wordt de ziekte vaak te laat ontdekt.
Door het bevolkingsonderzoek kun je de ziekte vroeg opsporen. Dat heeft voordelen:
- de behandeling is vaak minder zwaar
- de kans op genezing is groter
- je voorkomt ernstige gezondheidsproblemen
Als de kanker in een vroeg stadium wordt ontdekt, leeft 95% van de mensen vijf jaar na de diagnose nog.
Toch krijgen elk jaar ongeveer 5.000 Vlamingen te horen dat ze dikkedarmkanker hebben. Bij vrouwen is het de tweede meest voorkomende kanker; bij mannen staat het op de derde plaats. Ongeveer 1.600 mensen sterven elk jaar aan de ziekte.
Daarom organiseert de Vlaamse overheid dit bevolkingsonderzoek.
Hoe werkt het?
Als je een uitnodiging ontvangt, krijg je een pakketje om thuis een stoelgangstaal te nemen. Dat stuur je op naar een labo. Daar onderzoeken ze of er bloedsporen in zitten. Bloed in de stoelgang kan wijzen op dikkedarmkanker of poliepen. De test zelf is snel, pijnloos en eenvoudig.
Praktische tips
- Lees goed de handleiding in het testpakket. Daarin staat hoe je het staal correct neemt.
- Je vindt ook een filmpje op Verloop onderzoek | Dikkedarmkanker dat het duidelijk toont.
- De test is gratis en je stuurt het staal per post op.
- Als het resultaat niet goed is, word je persoonlijk op de hoogte gebracht en volgt er verder onderzoek.
Deelname is vrijwillig, maar sterk aanbevolen. Door deel te nemen, vergroot je de kans om dikkedarmkanker op tijd te ontdekken, nog vóór je iets voelt.
Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker
De Vlaamse overheid spoort vrouwen van 25 tot en met 64 jaar aan om regelmatig een uitstrijkje te laten nemen.
Met dit onderzoek kunnen afwijkende cellen in de baarmoederhals vroeg worden opgespoord, vaak nog vóór ze kwaadaardig worden. Zo kan baarmoederhalskanker vaak worden voorkomen.
Waarom is dit onderzoek belangrijk?
Baarmoederhalskanker ontwikkelt zich langzaam. Vaak begint het met afwijkende cellen die later kankercellen kunnen worden. Door een uitstrijkje kan dit vroeg ontdekt worden. Dat heeft belangrijke voordelen:
- complicaties en zware behandelingen worden vaak vermeden
- de kans op genezing is groter
- afwijkingen kunnen behandeld worden vóór ze kwaadaardig worden
Vanaf 1 januari 2025 is het bevolkingsonderzoek vernieuwd. De frequentie van het uitstrijkje hangt voortaan af van je leeftijd.
25 tot 29 jaar: om de 3 jaar een uitnodiging. Het labo onderzoekt eerst of er afwijkende cellen zijn. Alleen als dat zo is, wordt hetzelfde staal ook getest op HPV (het humaan papillomavirus).
30 tot 64 jaar: om de 5 jaar een uitnodiging. Het labo onderzoekt eerst of er HPV aanwezig is. Alleen als dat zo is, wordt ook gekeken naar afwijkende cellen.
Hoe werkt het?
Je maakt zelf een afspraak met je huisarts of gynaecoloog om een uitstrijkje te laten nemen. Kies een dag waarop je niet ongesteld bent. Anders kan het resultaat minder goed beoordeeld worden.
Je krijgt een uitnodiging van het Centrum voor Kankeropsporing:
- tussen 25 en 29 jaar: om de 3 jaar
- tussen 30 en 64 jaar: om de 5 jaar
Het onderzoek van het uitstrijkje is gratis als je de aanbevolen termijn respecteert (3 jaar voor 25-29 jaar, 5 jaar voor 30-64 jaar).
Je betaalt enkel de consultatie bij je huisarts of gynaecoloog. Een deel krijg je terug via je ziekenfonds, je betaalt dus enkel het remgeld.
Let op:
- Sommige artsen zijn niet-geconventioneerd. Dan kunnen er extra kosten zijn die niet worden terugbetaald. Kijk dit op voorhand na bij je ziekenfonds.
- Soms kan een arts extra testen aanvragen die niet nodig zijn. Als dit gebeurt, moet je de kosten zelf dragen. Bespreek dit vooraf met je arts.
Bijkomend onderzoek
Soms is een extra onderzoek nodig. Dit is niet gratis, maar wordt grotendeels door je ziekenfonds terugbetaald. Je betaalt alleen het remgeld.
Krijg je een factuur van het labo en weet je niet waarom? Neem dan contact op met je ziekenfonds of met het Centrum voor Kankeropsporing.
Praktische tips
- Het uitstrijkje zelf duurt maar enkele minuten.
- Wil je zien hoe het verloopt? Bekijk het filmpje op Verloop onderzoek | Baarmoederhalskanker.
- Je hebt geen voorschrift nodig om een afspraak te maken.
Op Mijngezondheid.be kan je nakijken:
- wanneer je een uitnodiging mag verwachten
- wanneer je laatste uitstrijkje was
- wat het resultaat was
Je logt in met je elektronische identiteitskaart of via itsme.
Meer info
Website Bevolkingsonderzoek Borstkanker
Website Bevolkingsonderzoek Dikkedarmkanker
Website Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker
Gratis infonummer Centrum voor Kankeropsporing: 0800 60 160
